Αρτσιπένκο, Αλεξάντρ

(Alexander Archipenko,Κίεβο 1887 – Νέα Υόρκη 1964). Αμερικανός γλύπτης, ρωσικής καταγωγής. Υπήρξε, μαζί με τον Λιψίτς, τον Αρπ, τον Μπρανκούζι, τον Γκονζάλες και τον Λοράνς, ένας από τους πρωτοπόρους της σύγχρονης γλυπτικής. Η πρωτοτυπία της ομάδας αυτής είναι ότι, αντίθετα με τις αντιλήψεις που επικρατούσαν έως τότε, υποστήριξε πως το υλικό που χρησιμοποιεί η γλυπτική μπορεί να μετατραπεί από απλό φορέα σε γλυπτικό στοιχείο μεγάλης συμβολικής αξίας. Αυτή η εντελώς νέα ερμηνεία και αξιολόγηση της ύλης οδήγησε στον εμπλουτισμό της γλυπτικής με καινούργια υλικά, τα οποία χρησίμευσαν στην ανεύρεση νέων σχημάτων και επέτρεψαν την εκτέλεση νέων πλαστικών μορφών. Ο Α. έφυγε το 1908 από τη Μόσχα για να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Διαφώνησε με το περιβάλλον της Ακαδημίας και της σχολής του Ροντέν και προτίμησε να συνεχίσει μόνος τις σπουδές του στο Λούβρο μελετώντας τους παλιούς δασκάλους. Δεν άργησε να επεκτείνει και να εφαρμόσει τη διδασκαλία του Πικάσο στη γλυπτική, γι’ αυτό και θεωρήθηκε, μαζί με τον Ντισάν-Βιγιόν, δημιουργός της κυβιστικής γλυπτικής, μολονότι σε αυτή τη φάση της εργασίας του έδωσε στα ειδικά πλαστικά προβλήματα λύσεις κάπως ακαδημαϊκές και επιτηδευμένες. Αργότερα πειραματίστηκε διαδοχικά με το νταντά και τον σουρεαλισμό. To 1917, ερευνώντας τις δυνατότητες συσχετισμού ετερογενών υλικών, κατασκεύασε πολύ ενδιαφέροντα γλυπτά από μεταλλικά ελάσματα διαφόρων χρωμάτων. Ο Α. ήταν επίσης ένας από τους πρώτους που διέτρησαν τους όγκους και έδωσαν στα κενά εκφραστική και συνθετική οντότητα. Με αυτά ακριβώς τα ενδιαφέροντα για τα προβλήματα του χώρου διαπαιδαγωγήθηκαν, από το 1932 οπότε ο γλύπτης εγκαταστάθηκε στην Αμερική, οι νεότερες γενεές των Αμερικανών καλλιτεχνών. «Γεωμετρικές μορφές», γλυπτό του Αλεξάντρ Αρτσιπένκο, από τους πρωτοπόρους της σύγχρονης γλυπτικής (Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Νέα Υόρκη).